محمدمهدی فتاحی؛ حمیدرضا جاویدکیا
چکیده
یکی از انواع فرسایش آبی، فرسایش خندقی است که افزون بر پی‌آمدهای ناشی از فرسایش، موجب عدم امکان بهره‌برداری از اراضی به‌ویژه در اراضی زراعی می‌شود. این تحقیق با هدف شناسایی مناطق دارای فرسایش خندقی و ویژگی‌های آن‌ها در مناطق خشک انجام شد. بدین منظور ابتدا با استفاده از اطلاعات و نقشه‌های موجود، عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای، ...
بیشتر
یکی از انواع فرسایش آبی، فرسایش خندقی است که افزون بر پی‌آمدهای ناشی از فرسایش، موجب عدم امکان بهره‌برداری از اراضی به‌ویژه در اراضی زراعی می‌شود. این تحقیق با هدف شناسایی مناطق دارای فرسایش خندقی و ویژگی‌های آن‌ها در مناطق خشک انجام شد. بدین منظور ابتدا با استفاده از اطلاعات و نقشه‌های موجود، عکس‌های هوایی و تصاویر ماهواره‌ای، مناطق دارای فرسایش خندقی در منطقه خشک و بیابانی قم شناسایی گردید. با استفاده از نقشه طبقه‌بندی اقلیم به‌روش دومارتن گسترده، از هر اقلیم، دو منطقه انتخاب گردید. از هر منطقه یک خندق معرف و دو تکرار انتخاب و اندازه‌گیری ویژگی‌های شکل‌شناسی و برداشت نمونه خاک و آزمایشات مربوطه بر روی آن‌ها اجرا گردید. در نهایت با توجه به ویژگی‌های مهم در بین خندق‌های مناطق مختلف از قبیل اقلیم و شکل پلان، اقدام به طبقه‌بندی مناطق خندقی بر اساس آنالیز خوشه‌ای و تهیه نقشه رقومی پراکنش آن‌ها در استان گردید. بر اساس نتایج به‌دست آمده، شش منطقه دارای فرسایش خندقی با مساحتی بالغ بر 7437.3 هکتار با سه اقلیم مختلف شناسایی گردید که در این میان سه منطقه با اقلیم‌های خشک بیابانی معتدل (منطقه قشلاق البرز و نیزار) و نیمه‌خشک گرم (منطقه راهجرد) دارای وسعتی بیش از 500 هکتار بودند. این مناطق که بر اساس آنالیز خوشه‌ای در دو طبقه قرار می‌گیرند (یک طبقه در اقلیم خشک بیابانی معتدل و یک طبقه در اقلیم نیمه‌خشک گرم)، همگی دارای خندق‌هایی از نوع جانبی بوده که در کنار زهکش طبیعی منطقه تشکیل شده‌اند و از نظر تکاملی جزء خندق‌های ناپیوسته شناخته می‌شوند. بافت خاک سطحی در مناطق خندقی استان معمولاً لومی‌شنی و بعضاُ لومی و لومی سیلتی بوده و خاک تحتانی نیز عمدتاٌ دارای بافت لومی شنی و لومی سیلتی می‌باشد. از عوامل عمده مورفوکلیمایی در تشکیل خندق‌های منطقه خشک و بیابانی قم می‌توان به حساسیت زیاد اراضی به فرسایش، وقوع سیل و باران‌های شدید در گذشته و هم‌چنین وجود املاح زیاد در برخی مناطق اشاره نمود.
