حامد حقنظر؛ رامین امینی؛ مجتبی صانعی
چکیده
بررسی نحوه برداشتها، حجم و میزان برداشت مصالح شن و ماسه از بستر و حاشیه رودخانهها نشان میدهد که مشکلات متعدد و فراوانی به لحاظ تغییر شکل هندسی و طبیعی رودخانهها، افزایش طغیان آب و سیلابیشدن رودخانهها و همچنین، خطرات زیست محیطی و اکولوژیکی بهوجود خواهند آورد. لذا، اعمال مدیریت صحیح و مناسب در برداشت شن و ماسه ...
بیشتر
بررسی نحوه برداشتها، حجم و میزان برداشت مصالح شن و ماسه از بستر و حاشیه رودخانهها نشان میدهد که مشکلات متعدد و فراوانی به لحاظ تغییر شکل هندسی و طبیعی رودخانهها، افزایش طغیان آب و سیلابیشدن رودخانهها و همچنین، خطرات زیست محیطی و اکولوژیکی بهوجود خواهند آورد. لذا، اعمال مدیریت صحیح و مناسب در برداشت شن و ماسه از رودخانهها میتواند در احیاء رودخانه آثار مثبت فراوانی داشته باشد. در این پژوهش، با استفاده از مطالعه آزمایشگاهی اثر جانمایی دو حفره متوالی برداشت مصالح رودخانهای در قالب فاصله حفرهها از هم و همچنین، فاصله حفرهها از دیواره بهمنظور رسوبگذاری و احیای حفرهها برای مدیریت برداشت مورد بررسی قرار گرفته است. نتایج نشان میدهد که دورتر شدن حفره پاییندست تا 16 برابر عمق جریان، بر پرشدگی و سرعت مهاجرت حفره بالادست تاثیر محسوسی ندارد. از طرفی، برداشت نزدیک دیواره کانال (به فاصله 20 درصد عرض کانال) باعث کاهش 25 درصدی حجم پرشده و کاهش 37 درصدی سرعت مهاجرت لبه بالایی حفره بالاست میشود. مقدار پرشدگی برای حفره پاییندست با افزایش فاصله حفرهها از هم کاهش مییابد، اما میزان کاهش به فاصله حفره پاییندست از دیواره بستگی دارد. از طرفی، با دو برابر شدن فاصله بین حفرهها، سرعت مهاجرت حفره پاییندست 70 درصد کاهش مییابد. برداشت در مرکز کانال و در صورتی که حفرهها در فاصله نزدیک بههم قرار داشته باشند، شرایط مطلوبتری به لحاظ پرشدگی و سرعت مهاجرت برای حفرههای بالادست و پاییندست ایجاد میکند.
معین جهانتیغ؛ سید محمد تاجبخش فخرآبادی؛ غلامرضا میراب شبستری؛ هادی معماریان خلیلآباد
چکیده
هدف از اجرای این پژوهش، بررسی تغییرات مورفولوژی رودخانه هیرمند با برآورد میزان رسوبات معلق حمل شده ناشی از سیلابهای ورودی به این رودخانه در ایران است. بدین منظور، نمونههایی از سیلابهای ورودی کشور افغانستان به ایران، برداشت و رسوبات معلق همراه آنها برآورد و روند تغییرات غلظت رسوبات در تغییرات زمانی و مکانی مختلف بهصورت ...
بیشتر
هدف از اجرای این پژوهش، بررسی تغییرات مورفولوژی رودخانه هیرمند با برآورد میزان رسوبات معلق حمل شده ناشی از سیلابهای ورودی به این رودخانه در ایران است. بدین منظور، نمونههایی از سیلابهای ورودی کشور افغانستان به ایران، برداشت و رسوبات معلق همراه آنها برآورد و روند تغییرات غلظت رسوبات در تغییرات زمانی و مکانی مختلف بهصورت میدانی در طول مسیر رودخانه سیستان مورد بررسی قرار گرفت. بازههای مستعد رسوبگذاری در طول مسیر رودخانه بهوسیله تصاویر ماهوارهای اسپات-5 سال 2016 با قدرت تفکیک مکانی 2.5 تا پنج متر مشخص شده، بر اساس عکسهای هوایی و تصاویر ماهوارهای پس از زمینمرجعسازی بستر سیلابی جریان رودخانه در محیط GIS و اندازهگیری در همین محیط نرمافزاری، پارامترهای اندازه زاویه نسبت به شمال، شاخص سینوسیته، حالت جریان و عرض رودخانه در بازه زمانی نیم قرن اخیر، تعیین و تغییرات عرض بستر سیلابی با استفاده از آزمون t مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که متوسط رسوب معلق رودخانه سیستان 32 گرم در لیتر بوده، حدود 7.3 میلیون تن رسوب به همراه سیلابها در دوره مورد مطالعه (15 ماه) وارد این رودخانه شده است. همچنین، یافتهها نشان داد که عرض بستر رودخانه در این بازه زمانی تغییرات چشمگیری داشته است، بهطوری که مقدار t بهدست آمده (در سطح یک درصد) اختلاف معنیداری را نشان میدهد و عرض رودخانه در سال 1395 نسبت به سال 1344 تقریباً به یک سوم کاهش یافته است. همچنین، 73 درصد از بستر رودخانه مورد مطالعه بهدلیل رسوبگذاری و ایجاد ناپایداری، قابلیت انتقال جریان آب را ندارد. بهطوریکه متوسط عرض بستر سیلابی از 160.79 به 41.32 متر، متوسط تغییرات زاویه نسبت به شمال رودخانه، از 287.94 به 295.26 درجه، متوسط شاخص سینوسیته از 1.39 به 1.18 و الگوی جریان از حالت پیچانرود به حالت سینوسی در سال 1395 تغییر یافته است. در مجموع نتایج کلی این پژوهش بیانگر آن است که پارامترهای هیدرولوژیکی (دبی و رسوب)، بیولوژیکی، تغییرات شیب بستر و احداث سد، از مهمترین عوامل تغییر غلظت رسوب معلق، و بهدنبال آن تغییر در مورفولوژی و تبدیل رودخانه از حالت مئاندری سینوسی نامنظم (سال 1344) به حالت مئاندری محدود (سال1395) است.