نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان
2 استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس
3 استاد گروه علوم و مهندسی آبخیزداری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی
چکیده
طبق طبقه بندی اقلیمی به روش دومارتن اصلاح شده، استان فارس دارای فرسایش خندقی در شش اقلیم است. در تحقیق حاضر پس از انتخاب یک منطقه از هر اقلیم، تعداد 15 خندق فعال و معرف از نظر ویژگی های مورفومتریک در آن منطقه مشخص شد و مساحت آبخیر، شیب، میزان پیشروی، ضریب شکل‌آبخیز، دانه بندی ذرات رس، سیلت و شن، درصد پوشش گیاهی، درصد سنگریزه و خاک لخت در آبخیز واقع در بالای پیشانی هر خندق اندازه گیری، و تولید رسوب محاسبه شد. برای تعیین عوامل موثر در تولید رسوب ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از روش Stepwise در نرم افزارSPSS ، تحلیل آماری صورت گرفت. نتایج نشان داد که چهار عامل شیب، باران حداکثر 24 ساعته، شن و ضریب شکل آبخیز، رابطه معنی داری در سطح یک درصد با تولید رسوب خندق ها دارند و مهمترین عامل در تولید رسوب ناشی از گسترش خندق ها، شیب سطح واقع در بالادست پیشانی خندق است. عواملی نظیر شیب و ضریب شکل، رابطه مثبت و باران حداکثر 24 ساعته و شن، رابطه منفی با گسترش خندق ها نشان دادند. تاثیر بسیار مهم شیب در تولید رسوب ناشی از فرسایش خندق ها، نشانه‌ای از سرعت جریان سطحی تولید شده در بالای پیشانی آن‌ها است؛ اقدامات منجر به کاهش شیب در این مناطق، تاثیر مهمی در کاهش پیشروی خندق ها و تولید رسوب دارد.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
A study on the effective factors on sediment production by gully erosion in different climates of Fars province
نویسندگان [English]
- Seyed Masoud Soleimanpour 1
- Majid Soufi 2
- Hassan Ahmadi 3
1 Former PhD Student, Sciences and Researches Unit, Azad Islamic University, Iran
2 Assistant Professor, Agricultural and Natural Resources Research Center, Fars, Iran
3 Professor, Watershed Engineering, Sciences and Researches Unit, Azad Islamic University, Iran
چکیده [English]
Fars province has experienced gully erosion in six climate zones based on deMartonne classification method. After selecting one region from each climate zone, 15 active and representative gullies were investigated using morphometric characteristics and watershed area, slope gradient above gully heads, linear advancement, form factor, particle size analysis, vegetation cover, gravel content and bare grounds were measured and sediment production was calculated. Effective factors on sediment production due to gully erosion were determined using Stepwise method provided in the SPSS software package. The results of this research revealed that four factors including slope gradient, maximum 24 hours rainfall, sand, and form factor had significant impact on sediment production with 99 percent of confidence. Slope gradient above the gully head was the most important factor on the sediment production. Slope gradient and form factor had positive relationship and maximum 24 hours rainfall and sand had negative relationship with gully development. The most important impact of slope gradient on the sediment production implies the velocity of surface runoff concentrated above gully heads. Alternative controls to decrease slope gradient would be effective on the reduction of gully development and sediment production.
کلیدواژه‌ها [English]
- Form factor
- morphometric characteristic
- runoff
- Slope
- Watershed
)