با همکاری انجمن آبخیزداری ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

2 استادیار دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه

3 استادیار مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی

چکیده

مدل‌های تجربی فراوانی برای برآورد فرسایش خاک وجود دارد که همه آن ها برپایه مشاهدات، استدلال و منطق ارائه دهندگان مدل ها و برای مناطق خ اصی معادله شده اند. به منظور استفاده از این مدل ها در مناط قی غیر از مناطق ارائه، باید کارآ یی آن ها مورد بررسی قرار گیرد. در تحقیق حاضر، مدل فرسایشی مورگان، مورگان و فینی از میان مدل های موجود، به دلیل مورد توجه قرار دادن مفاهیم جدید فرسایش خاک ، استفاده از نتایج مطالعات ژئومورفولوژی و مهندسی کشاورزی، سود جستن از شمای ساده شده مدل مایر و ویشمایر، و همچنین ناچیز بودن تعداد پژوهش های انجام گرفته بر روی آن در ایران، انتخاب و کارآیی آن با استفاده از کرت های فرسایش خاک عرصه تحقیقاتیِ سنگانۀ شهرستان مشهد مورد بررسی قرار گرفت . ابتدا با انجام یک بررسی صحرایی، کرت هایی که در آن ها فرسایش شیاری مشاهده شد از گردونه بررسی حذف ، و داده های مورد نیاز برای 78 کرت باقی مانده، جمع آوری شد. داده های بارش، شیب ، پوشش گیاهی و خاک شناسی از داده های موجود، اطلاعات مربوط به عمق توسعه ریشه با انجام مطالعات صحرایی ، ظرفیت زراعی و و زن مخصوص ظاهری خاک در هر کرت به روش آزمایشگاهی و سایر پارامترهای مدل ، به کمک اطلاعات کسب شده، جداول مربوطه گردآوری شد. مدل برای تمام 78 کرت منتخب اجرا و مقدار تلفات خاک هر کرت برآورد شد. علاوه بر این ، مقدار تلفات خاک در هر کرت با توجه به حجم روانآب و رسوب مشاهده ای در هر کرت طی سالیان گذشته، اندازه گیری شد. نتایج حاصله برای هر کرت مورد مقایسه و تجزیه و تحلیل قرار گرفت و نسبت مقدار متوسط تلفات خاک برآوردی مدل ، به مقادیر متوسط رسوب مشاهده ای در هر کرت ، به دست آمد . بر اساس توصیه مورگان، اگر0 تا دو قرار داشت، کارآیی مدل برای آن کرت تایید می شد . نتایج نشان داد که / فقط نسبت یاد شده در دامنۀ 5 هم خوانی چندان خوبی بین خروجی مدل و مقادیر مشاهده ای فرسایش خاک در هر کرت وجود ندارد ، به گونه ای که 28 درصد از کرت های منتخب، مدل مورد تائید قرار گرفته، در سایر کرت ها، مقادیر برآوردی مدل، بالاتر یا / تنها در 21 پایین تر از مقادیر مشاهده ای بودند . بررسی شرایط شیب، پوشش گیاهی و خاک کرت ها نشان داد که کارآیی مدل، تنها برای وضعیتی با پوشش گیاهی کم تر از 20 درصد، شیب زیادتر از 40 درصد و عمق خاک کم تر از 10 سانتی متر، مناسب است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Validation of Morgan, Morgan and Finney erosion model in ‎experimental plots

نویسندگان [English]

  • Abolghasem Dadrasi 1
  • Shahrokh Hakimkhani 2
  • Abdolsaleh Ranghavar 3

1 Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Khorasan, Iran

2 Assistant Professor, Faculty of Agriculture, Oroumieh University, Iran

3 Assistant Professor, Agricultural and Natural Resources Research Center, Khorasan, Iran

چکیده [English]

The fact that there are so many erosion models makes it necessary to critically select one of them as all have some limitations. Models are formulations of processes and logics as represented by the modeler. The formulations may be representations of either simple processes or complicated ones as the modeler deems necessary to solve a specific problem. These variables must be derived by a procedure of calibration for a specific case. The Soil erosion model of Morgan, Morgan and Finny (1982) from a large list of soil erosion models, have been applied to test the validity of the model in Sanganeh research station, Mashhad, Iran. After a field survey, plots with sheet erosion, were selected and their data was collected. Rainfall, slope and soil data were derived from station archive, vegetation cover and root depths were determined from field observations and some other parameters were tested on site. Soil loss was calculated by using overland flow for each plot after each rainfall and the measured records were compared with model estimations. The results show that in most plots, predictions deviated from the observations and in 28.21% of plots the results seem acceptable. The final result of present research shows that the model performs reasonably well for plots with lower density of vegetation cover (less than 20%), steep area with more than 40 percent, and soil depths of less than 10 centimeter.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Experimental Model
  • Sheet erosion
  • Soil loss
  • Vegetation cover‎