نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• فرزاد بیات موحد ¹
• داود نیک‌کامی ²
• محمد تکاسی ³
• پرویز مرادی ³
• حمیده دقیق ⁴

¹ مربی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

² دانشیار پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

³ کارشناس مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان زنجان

⁴ دانش‌آموخته کارشناسی ارشد، واحدعلوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی

چکیده

در مناطق خشک و نیمه‌خشک، بارش­‌های جوی به­­صورت نامنظم و اغلب با شدت بیش‌تری اتفاق می­افتد؛ این امربه‌خصوص در اراضی که در جهت شیب شخم خورده‌اند، منجر به تولید رسوب و هدررفت خاک می­شود. در این‌گونه اراضی، اعمال روش‌­های صحیح مدیریتی و به‌زراعی می­تواند اثرات نامطلوب این فرآیند را کاهش دهد. در این بررسی، اثر دو تیمار کاربرد یا عدم کاربرد مالچ کاه و کلش در کرت­‌های استاندارد و در سه طبقه شیب 12-0، 20-12 و 40 –20 درصد با سه تکرار، جمعاً به تعداد 18 کرت در قالب کرت­‌های خرد‌شده در پایه طرح بلوک­‌های کامل تصادفی، مورد مقایسه قرار گرفتند. در تمامی کرت­‌ها شخم موازی شیب، اعمال شد. در نیمی از آن‌ها کاه و کلش گندم به‌مقدار پنج تن در هکتار به‌صورت مالچ سطحی پاشیده شد. سپس بعد از هر بارندگی مؤثر، اقدام به اندازه‌گیری مقدار رسوب خارج شده از کرت‌­ها شد. نتایج نشان داد که کاربرد مالچ، سبب کاهش 36.9، 10.8 و 4.55 برابری هدررفت خاک به‌ترتیب برای طبقه‌­های شیب 12-0، 20-12 و 40–20 درصد نسبت به کرت­های شاهد شده است. این مقادیر برای هدررفت مواد آلی در طبقه‌­های شیبمذکور معادل 2.33،7.1 و 4.29 برابر بوده است. نتیجه تجزیه و تحلیل آماری در محیط نرم‌افزار SAS نشان داد که اختلاف بین کاربرد یا عدم کاربرد مالچ کاه و کلش از نظر تولید رسوب و هدررفت مواد آلی، در سطح پنج درصد معنی‌دار بود، اما بین میانگین رواناب در طبقه‌­های مختلف شیب، اختلاف معنی‌داری وجود ندارد. این نتایج نشان می‎­‍‌‌‌‌دهند که استفاده از مالچ کاه و کلش می­‌تواند موجب افزایش نفوذ و کاهش هدررفت خاک شده و با جلوگیری از شسته شدن مواد آلی می‌تواند از کاهش حاصل‌خیزی در این گونه اراضی جلوگیری کند.

کلیدواژه‌ها

• تولید رسوب
• در جهت شیب
• کرت استاندارد
• گندم دیم
• مناطق خشک و نیمه‌خشک

عنوان مقاله [English]

Effect of wheat straw mulch application on soil and organic carbon ‎loss in rainfed hill slope lands

نویسندگان [English]

• Farzad Bayat Movahhed ¹
• Davood Nikkami ²
• Mohammad Tokasi ³
• Parviz Moradi ³
• Hamideh Daghigh ⁴

¹ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, ‎Zanjan, Iran‎

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research ‎Institute, Iran

³ BSc, Agricultural and Natural Resources Research Center, Zanjan, Iran‎

⁴ Former MSc Student, Tehran Sciences and Researches Unit, Islamic Azad ‎Univresity, Iran

چکیده [English]

In arid and semi-arid regions the precipitation occurs erratically, and often, with high intensity which causes sediment production and soil loss especially in the areas ploughed parallel to the hill slope direction. In such areas, we can reduce those undesirable effects through employing proper management method. In this survey the effect of two treatments of applying straw mulch in standard plots and over three slope classes of 0-12, 12-20, and 20-40 % with three replicates in the split plot format on the base of RCB design were compared. In all plots, the parallel plough to slope direction was done. After wheat cultivation, on the half of plots, straw mulch was applied uniformly by hand on the soil surface. After any rainfall events, the amount of sediment was measured. Results showed that application of straw mulch caused a reduction of about 36.9, 10.8, and 55.4 % soil loss in three slope classes compared to the plots without mulch application respectively. These amounts for organic carbon loss were 33.2, 7.1, and 29.43 %. Statistical analysis by SAS software showed that difference between two treatments for sediment and Organic Carbon was significant at 5% probability. These results show that straw mulch application can highly increase the infiltration and water absorption and reduce soil and O.C. loss. Also, it can prevent the reduction of soil fertility through reducing organic material loss.

کلیدواژه‌ها [English]

• Hill slope
• Organic carbon
• Rainfed
• Soil loss
• Straw mulch