نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• داود نیک‌کامی ¹
• رضا سکوتی اسکویی ²
• ابراهیم بروشکه ³
• فانیذ حشمتی ⁴

¹ استاد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

² دانشیار، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌غربی

³ مربی، مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌غربی

⁴ کارشناس ارشد، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری

چکیده

مواد و ذرات فرسایش یافته در عرصه‌های آبخیز به سه صورت بار محلول، معلق و بستر به­‌وسیله رودخانه‌ها جابجا می‌شوند. در برآورد رسوبدهی حوزه‌های آبخیز، دانستن میزان بار معلق و بستر رودخانه‌ها لازم است. معمولاّ اندازه‌گیری بار معلق در ایستگاه‌های رسوب‌سنجی و به‌طور روزانه صورت می‌گیرد. ولی این امر در مورد بار بستر اتفاق نمی‌افتد. در حال حاضر، علی‌رغم تفاوت زیادی که در تشکیلات زمین‌شناسی و شدت بارندگی و رواناب حوزه‌های آبخیز وجود دارد، میزان بار بستر رودخانه‌ها به‌صورت ضریبی ثابت از بار معلق در نظر گرفته می‌شود. در این حالت، خطای زیادی در بر‌آورد بار رسوبی حوزه‌ها صورت می‌پذیرد. در این طرح، پس از جمع‌آوری آمار بار بستر و معلق سه ایستگاه هیدرومتری بدلان بر روی رودخانه‌ الندچای، پل یزدکان بر روی رودخانه قطورچای و مزرعه بر روی رودخانه بارون‌چای در استان آذربایجان‌غربی نسبت به تجزیه و تحلیل و برازش منحنی بین داده‌های بار بستر و معلق اقدام شد. بر اساس آنالیزهای آماری مشخص شد، تمامی داده‌ها در سطح 99 درصد معنی‌دار بوده و با توجه به ضرایب همبستگی، اقدام به تعیین رابطه رگرسیونی مناسب شد. نسبت بار بستر به بار معلق در ایستگاه‌های هیدرومتری یزدکان، بدلان و مزرعه به‌طور مجزا به‌ترتیب 79، 49 و 13 درصد بود. این ضریب برای همه ایستگاه‌های هیدرومتری استان مقدار 47 درصد را نشان داد.

کلیدواژه‌ها

• بار بستر
• بار معلق
• تجزیه و تحلیل رگرسیونی
• رسوبدهی
• نمونه‌برداری

عنوان مقاله [English]

Investigating sediment loads of Iranian rivers, case study: Western Azerbaijan

نویسندگان [English]

• Davood Nikkami ¹
• Reza Sokouti Oskuee ²
• Ebrahim Brooshkeh ³
• Faniz Heshmati ⁴

¹ Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran,

² Associate Professor, Agricultural and Natural Resources Research Center, Western Azerbaijan, Iran,

³ Scientific Board, Agricultural and Natural Resources Research Center, Western Azerbaijan, Iran

⁴ MSc, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Iran

چکیده [English]

Eroded soil particles within watershed areas are transported in three shape of dissolved, suspended and bed loads by river water discharge. Knowing the amount of suspended and bed loads are necessary in estimating sediment yield of watersheds. Usually, suspended load is measured daily in hydrometric stations, while this does not happen for bed load. Although, there are many differences between geology formations, rainfall intensities and water discharges of watersheds, the amount of bed loads are considered as a constant unique coefficient of suspended load. So, there would be highly errors in watersheds’ sediment load estimates. In this research, after collecting bed and suspended load data of three hydrometric stations of Badlan on Alandchay, Pol Yazdakan on Ghotourchay and Mazraeh on Baroonchay Rivers in Western Azerbaijan, the data were analyzed and best relations were fitted between bed load and suspended loads. According to statistical analysis all data had high coefficient of correlation at the level of 99 percent and the best equations were chosen accordingly. The ratio of bed to suspended load in Yazdakan, Badlan and Mazraeh stations were 79, 49 and 13 percent, respectively. This ratio was 47 percent for all three stations.

کلیدواژه‌ها [English]

• Bed load
• regression analysis
• Sampling
• sediment yield
• suspended load