نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• اقدس ستوده‌نیا ¹
• مجید محمودآبادی ²
• مجید فکری ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

² دانشیار، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

³ استاد، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شهید باهنر کرمان

چکیده

با توجه به ضعف پوشش گیاهی در مناطق خشک و نیمه­‌خشک، پوشش سنگریزه سطحی از اهمیت ویژه­‌ای در مهار فرسایش خاک برخوردار است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر پوشش سنگریزه­ سطحی و شیب بر شدت فرسایش پاشمانی و بین­شیاری در دو نمونه خاک مختلف انجام شد. به این منظور، بر روی دو خاک ماسه­‌ای و زراعی با توزیع اندازه ذرات متفاوت، در چهار شیب 0.5، دو، پنج و 10 درصد و پنج سطح سنگریزه سطحی شامل صفر، پنج، 10، 20 و 40 درصد، هر یک در سه تکرار آزمایش شبیه­‌سازی باران انجام شد. با ایجاد باران با شدت ثابت 35 میلی‌متر در ساعت و مدت 35 دقیقه در یک سینی به ابعاد 60 در 60 سانتی­‌متر، شدت فرسایش بین‌شیاری و نیز پاشمان ذرات به‌سمت پایین­‌دست و بالادست و نیز متوسط پاشمان کل اندازه­‌گیری شد. نتایج نشان داد که با افزایش پوشش سنگریزه سطحی در هر دو خاک، شدت پاشمان پایین‌دست و بالادست و همچنین، متوسط پاشمان کل به‌طور معنی‌داری کاهش می‌یابد، البته شدت پاشمان پایین­‌دست بیشتر از پاشمان بالادست بود. با افزایش درصد پوشش سنگریزه از صفر (شاهد) به پنج، 10، 20 و 40 درصد، متوسط شدت پاشمان به­‌سمت پایین‌دست در نمونه خاک ماسه­‌ای به­‌ترتیب 12.9، 25.3، 35.7 و 47.7 درصد و در نمونه خاک زراعی به‌­ترتیب 13.9، 25.4، 0.37 و 49.44/49 درصد کاهش یافت. با افزایش درصد پوشش سنگریزه از صفر درصد (شاهد) به پنج، 10، 20 و 40 درصد، متوسط شدت فرسایش بین‌شیاری در نمونه خاک ماسه­ای به‌ترتیب 5/13، 26.4، 33.3 و 46.4 درصد و در نمونه خاک زراعی به‌ترتیب 12.9، 30.7، 37.3 و 45.9 درصد کاهش یافت. همچنین، با افزایش شیب در هر دو خاک، شدت فرسایش پاشمانی و بین‌شیاری به‌طور غیر خطی افزایش پیدا کرد. شدت پاشمان و نیز فرسایش بین­‌شیاری در خاک ماسه­‌ای به‌دلیل چسبندگی کمتر و جدایش‌پذیری بیشتر ذرات آن، بیشتر از نمونه خاک زراعی بود. یافته­‌های این پژوهش نشان داد که وجود پوشش سنگریزه در سطح خاک می‌تواند شدت فرسایش پاشمانی و بین­شیاری را به‌طور معنی‌داری کاهش دهد.

کلیدواژه‌ها

• جریان ورقه‌ای
• خاک ماسه‌ای و زراعی
• شبیه‌سازی باران
• فرسایش خاک
• مناطق خشک و نیمه‌خشک

عنوان مقاله [English]

The impact of surface gravel cover and slope gradient on splash and interrill erosion rates in two contrasting soils

نویسندگان [English]

• Aghdas Sotoudehnia ¹
• Majid Mahmoodabadi ²
• Majid Fekri ³

¹ MSc Student, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

² Associate Professor, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

³ Professor, Faculty of Agriculture, Shahid Bahonar University of Kerman, Kerman, Iran

چکیده [English]

Due to low plant cover in arid and semi-arid regions, surface gravel cover (SGC) plays an important role in soil erosion control. The aim of this study is to investigate the effect of SGC and slope gradient on splash as well as interrill erosion in two contrasting soils. For this purpose, a constant rain was simulated on two soils namely sandy and cropland with different aggregate size distributions at four slope gradients including 0.5, 2, 5 and 10 % and five levels of SGC including 0, 5, 10, 20 and 40 % each at three replicates. Through producing a rain intensity of 35 mm/h for 35 min duration on a 0.35 m by 0.35 m test area, both splash (downward, upward and the total splashed material) and interrill erosion rates were measured. Result showed that with increasing SGC in both soils, the downward, upward and the total average splash increased, significantly. However, the downward splash rate was higher than the upward splash rate. With increasing SGC from 0% (control) to 5, 10, 20 and 40 %, the downward splash rate decreased for the sandy soil by 12.9%, 25.3%, 35.7% and 47.7%, and for the cropland soil by 13.9%, 25.4%, 37.0% and 49.4%, respectively. Regarding the interrill erosion rate, the corresponding reduction percentages for the sandy soil were 13.5%, 26.4%, 33.3% and 46.4% and for the cropland soil were 12.9%, 30.7%, 37.3% and 45.9%, respectively. Moreover, nonlinear increases in the interrill and splash erosion rates were found at steeper slopes. Due to lower cohesion and greater detachability of sandy soil, it exhibited higher erosion rates than those for the cropland soil. The findings of this study revealed that in the presence of SGC, both splash and interrill erosion rates will reduce, significantly.

کلیدواژه‌ها [English]

• Interrill erosion
• Rainfall Simulation
• Sheet flow
• Splash
• Surface gravel