عطاالله خادم‌الرسول؛ مصطفی چرم
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، صفحه 1-8
چکیده
مدیریت منابع آب در قالب حوزه های آبخیز، یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی بوده، فرسایش خاک به وسیله آب، یکی از فرآیندهای غالب جغرافیایی برای بیش تر سطوح زمین در جهان است. امروزه پیشرفت فن آوری در نرم افزارهای رایانه ایی و شناخت فرآیندهای فرسایش و رسوب، امکان استفاده از انواع مدل های ریاضی را فراهم نموده است. در این تحقیق، به منظور ...
بیشتر
مدیریت منابع آب در قالب حوزه های آبخیز، یکی از مهم ترین چالش های زیست محیطی بوده، فرسایش خاک به وسیله آب، یکی از فرآیندهای غالب جغرافیایی برای بیش تر سطوح زمین در جهان است. امروزه پیشرفت فن آوری در نرم افزارهای رایانه ایی و شناخت فرآیندهای فرسایش و رسوب، امکان استفاده از انواع مدل های ریاضی را فراهم نموده است. در این تحقیق، به منظور شبیه سازی و پیش بینی میزان فرسایش و رسوب در حوزه آبخیز امامزاده عبداله باغملک از مدل WEPP (نسخه 2006 ) استفاده شده است. مدل WEPP ، جزء مدل های تعیینی و از نوع پارامتری پخشی است. در پژوهش حاضر، ایجاد فایل ورودی اقلیم مدل به وسیله CLIGEN و برنامه BPCDG، تحت چهار فایل انجام پذیرفت. فایل‌های خاک و مدیریت حوضه به کمکExcel و مدل EPIC تهیه و به عنوان ورودی به مدل داده شد؛ در نهایت با استفاده از عکس‌های هوایی، نقشه آبراهه‌ها، نقشه شیب، نقشه هیپسومتری و بهره‌گیری از نرم‌افزار Arcview3.3، تمامی پارسل‌های حوزه آبخیز برای مدل تعریف و مدل اجرا شد. خروجی‌های مدل در بخش فرسایش نشان داد که مقدار متوسط فرسایش خاک کل حوزه آبخیز، 22.54 تن در هکتار و بار رسوب 3468.2 تن است که اختلاف حدود نه درصدی را با مقادیر اندازه‌گیری نشان می‌دهد؛ ضمناً خروجی‌های مدل، به‌خوبی امکان شناسایی دامنه‌های حساس به فرسایش را فراهم کرد. بر اساس خروجی‌ها و نوع مدیریت‌های حاکم بر دامنه‌ها، می‌توان توصیه‌های حفاظتی، نظیر اجرای قرق، شیوه‌های صحیح کاشت، ایجاد سازه‌های گابیونی، تراس‌بندی و احداث اپی در راستای اتخاذ بهترین شیوه‌های مدیریتی (BMPs) را اعمال نمود.
علی عبدی‌نام؛ محمد مهدوی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، صفحه 9-20
چکیده
وجود مواد درشت دانه حا صل از فرسایش سطحی حوزه های آبخیز مارنی در مسیر آبراهه ها و غیر قابل نفوذ بودن لایه های زیرین (طبقات مارنی) موجب جریان زیر قشری می شود. از این جریان می توان در ایجاد پوشش گیاهی با هدف تثبیت بیولوژیکی در بستر آبراهه ها استفاده کرد. این روش در حوضه هایی که عملیات آبخیزداری نظیر سدهای گابیونی و رسوب گیر در بستر آبراهه ...
بیشتر
وجود مواد درشت دانه حا صل از فرسایش سطحی حوزه های آبخیز مارنی در مسیر آبراهه ها و غیر قابل نفوذ بودن لایه های زیرین (طبقات مارنی) موجب جریان زیر قشری می شود. از این جریان می توان در ایجاد پوشش گیاهی با هدف تثبیت بیولوژیکی در بستر آبراهه ها استفاده کرد. این روش در حوضه هایی که عملیات آبخیزداری نظیر سدهای گابیونی و رسوب گیر در بستر آبراهه ها صورت گرفته باشد ، بسیار مفید خواهد بود. این مقاله که با استفاده از نتایج طرح تحقیقاتی تهیه شده، با هدف ایجاد پوشش گیاهی به منظور تثبیت بیولوژیکی آبراهه در روستای سردهات در قالب طرح آماری اسپلیت پلات فاکتوریل تهیه و تدوین گردیده است. در این طرح، نسبت به کاشت نهال های بادام، سنجد و اقاقیا به عنوان عامل اصلی و نیز خاک طبیعی و مخلوط خاک طبیعی با کود و رس ، به عنوان عوامل فرعی در سه تکرار در مسیر آبراهه انتخاب شده است . همه ساله نسبت به تعیین شاخصهای بیولوژیکی بر اساس فرم های تعیین شده نظیر قطر یقه ، رشد ارتفاعی و تاج پوشش گیاهی اقدام شده است . نتایج حاصله حاکی از این است که با در نظر گرفتن روش کاشت ، به ترتیب بادام، اقاقیا و سنجد و بدون اعمال روش کاشت سنجد، اقاقیا و بادام برای نهال کاری در مناطق مارنی به منظور تثبیت بیولوژیکی آبراهه ها در مناطق مارنی قابل توصیه هستند.
محمد همتی؛ داود نیک‌کامی؛ حسن احمدی؛ غلامرضا زهتابیان؛ محمد جعفری
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، صفحه 21-31
چکیده
خاک یکی از عناصر چهارگانه حیات و یکی از مهمترین مولفه‌ها در فرآیند تولید محصولات زراعی، مرتعی و جنگلی محسوب می‌شود. فرسایش خاک، حاصل‌خیزی اراضی بالادست را تحت‌تاثیر قرار داده و به‌طور غیر‌مستقیم، اراضی پایین دست را نیز دچار آسیب می‌نماید. در یک نگاه جهانی نسبت به پدیده فرسایش و رسوب‌گذاری، بیش از 50 % از اراضی مرتعی دنیا و در ...
بیشتر
خاک یکی از عناصر چهارگانه حیات و یکی از مهمترین مولفه‌ها در فرآیند تولید محصولات زراعی، مرتعی و جنگلی محسوب می‌شود. فرسایش خاک، حاصل‌خیزی اراضی بالادست را تحت‌تاثیر قرار داده و به‌طور غیر‌مستقیم، اراضی پایین دست را نیز دچار آسیب می‌نماید. در یک نگاه جهانی نسبت به پدیده فرسایش و رسوب‌گذاری، بیش از 50 % از اراضی مرتعی دنیا و در حدود 80 % از زمین‌های کشاورزی به‌طور معنی‌دار و قابل توجهی دچار فرسایش هستند.صرف‌نظراز اهمیت باران در کشاورزی (در مراحل اولیه فرسایش آبی)، نیروی فرسایندگی منتج از باران با کندن ذرات خاک و ایجاد رواناب سطحی، مهمترین تاثیر را در پدیده فرسایش دارد.نیروی موثر در ایجاد این شکل از فرسایش، فرسایندگی باران است که در واقع توانایی بالقوه باران در ایجاد فرسایش بوده، تابعی از خصوصیات فیزیکی باران است. به‌منظور کمی‌نمودن تاثیر عامل فرسایندگی باران، شاخصهای مختلفی توسعه داده شده‌اند؛برخی از آن‌ها بر مقدار بارش و بعضی دیگر بر شدت بارش تاکید دارند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که استفاده از یک شاخص خاص نظیر شاخص EI30 (در معادله USLE)، در همه نقاط اعتبار کافی نداشته و ضروری است تا با توجه به شرایط هر منطقه اقلیمی، بهترین شاخص فرسایندگی باران تعیین و استفاده شود. در این تحقیق، پس از احداث 21 کرت رواناب و رسوب در حاشیه روستای کبوده‌علیا، از توابع شهر کرمانشاه، در دو کاربری کشت دیم آیش (شیب‌های 6، 12، 16 و 17 درصد) و مرتع (شیب‌های 25، 35 و 45 درصد)، هر یک با سه تکرار، مقادیر روانآب و رسوب هر یک از کرت‌ها در 15 واقعه بارش، که منجر به ایجاد رواناب و تلفات خاک شده بودند، پایش و اندازه‌گیری شدند. اطلاعات شدت و مقدار رگبارها نیز با استفاده از باران‌نگار ثبات دیجیتالی واقع درمحل ایستگاه، ثبت و استفاده شد؛سپس با توجه به مرور منابع گسترده در سطح جهان، نهایتاً 45 شاخص فرسایندگی باران شناسایی شد. به‌لحاظ گستردگی تعداد شاخصهای مورد بررسی و برای تسهیل و افزایش دقت محاسبه هر یک از شاخصهای فرسایندگی باران، با تهیه یک برنامه کامپیوتری، هر یک از رگبارها تجزیه و تحلیل شده و پس از استخراج عوامل مورد نیاز، مقادیر هر یک از شاخصهای فرسایندگی باران برای هر یک از رگبارها تعیین شد. در ادامه، به منظور تعیین بهترین شاخص فرسایندگی باران، مطالعات تجزیه و تحلیل‌های آماری با استفاده از نرم افزار SPSS بین هر یک از شاخصهای فرسایندگی باران، و مقادیر تلفات خاک انجام شد. نتیجه حاکی از این بود که در منطقه موردتحقیق، شاخص فرسایندگی EI60، به عنوان بهترین شاخص فرسایندگی باران، بالاترین مقدار همبستگی و معنی‌داری مناسب را با مقادیر تلفات خاک داشته است.
بهرام ثقفیان؛ سامان محمدی؛ باقر قرمزچشمه
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، صفحه 32-45
چکیده
محاسبه ویژگی‌های جریان کم در طراحی دبی سازه‌های انحراف آب، تأمین آب نیروگاه‌های برق آبی، تعیین آستانه کیفیت آب در رودخانه‌ها، برآورد بار مجاز برای دفع فاضلاب، تأمین آب شهری و صنعتی بسیار مهم است. تحلیل جریان‌های کم با تداوم‌ها و دوره بازگشت‌های مختلف و استخراج روابط منطقه‌ای حاصل به منظور برآورد جریان‌های کم در نقاط ...
بیشتر
محاسبه ویژگی‌های جریان کم در طراحی دبی سازه‌های انحراف آب، تأمین آب نیروگاه‌های برق آبی، تعیین آستانه کیفیت آب در رودخانه‌ها، برآورد بار مجاز برای دفع فاضلاب، تأمین آب شهری و صنعتی بسیار مهم است. تحلیل جریان‌های کم با تداوم‌ها و دوره بازگشت‌های مختلف و استخراج روابط منطقه‌ای حاصل به منظور برآورد جریان‌های کم در نقاط فاقد ایستگاه هیدرومتری استان گیلان،هدف اصلی این مقاله است.این تحقیق در محدوده حوضه‌های بالادست استان گیلان با 35 ایستگاه هیدرومتری با آمار دبی روزانه نسبتا طولانی مدت صورت گرفت.پس از انتخاب دوره آماری مشترک و بازسازی داده‌ها، حداقل جریان ایستگاه‌‌ها با تداوم‌های 10، 30، 60، 90 و 180 روزه برآورد گردید. با استفاده از تحلیل فراوانی و مقایسه توزیع‌های مختلف، توزیع آماری لوگ پیرسون تیپ 3 برای تداوم‌های بالای 60 روز و توزیع آماری لوگ نرمال برای تداوم‌های کم‌تر از 60 روز، مناسب‌ترین توزیع‌ها تشخیص داده شدند. سپس،جریان‌های کم با دوره بازگشت‌های دو، پنج، 10، 25، 50، 100 و 200 ساله محاسبه گردید.از طرف دیگر با استخراج پارامترهای مؤثر بر جریان‌های کم و با استفاده از تحلیل عاملی و همبستگی مشخصات فیزیکی حوضه با مقادیر جریان‌های کم، پنج پارامتر مساحت حوضه، متوسط بارش سالانه، شیب حوضه، ارتفاع متوسط و تراکم زهکشی به‌عنوان پارامترهای مستقل شناخته شدند. سپس به وسیله تحلیل خوشه‌ای حوضه‌های منطقه به دو گروه همگن تقسیم گردید. پساز تعیین حوضه‌های همگن با استفاده از رگرسیون گام به گام،به ترتیب مساحت حوضه، بارش متوسط سالانه و شیب حوضه به عنوان مؤثرترین پارامترها در تخمین جریان‌های کم شناسایی شدند . با درنظر گرفتن مقادیر جریان کم با تداوم و دوره بازگشت‌های مختلف، مد‌ل‌های ریاضی منطقه‌ای چند متغیره برآورد جریان‌های کم استخراج شدند.
مسعود سلیمان پور؛ مجید صوفی؛ حسن احمدی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، صفحه 46-52
چکیده
طبق طبقه بندی اقلیمی به روش دومارتن اصلاح شده، استان فارس دارای فرسایش خندقی در شش اقلیم است. در تحقیق حاضر پس از انتخاب یک منطقه از هر اقلیم، تعداد 15 خندق فعال و معرف از نظر ویژگی های مورفومتریک در آن منطقه مشخص شد و مساحت آبخیر، شیب، میزان پیشروی، ضریب شکل‌آبخیز، دانه بندی ذرات رس، سیلت و شن، درصد پوشش گیاهی، درصد ...
بیشتر
طبق طبقه بندی اقلیمی به روش دومارتن اصلاح شده، استان فارس دارای فرسایش خندقی در شش اقلیم است. در تحقیق حاضر پس از انتخاب یک منطقه از هر اقلیم، تعداد 15 خندق فعال و معرف از نظر ویژگی های مورفومتریک در آن منطقه مشخص شد و مساحت آبخیر، شیب، میزان پیشروی، ضریب شکل‌آبخیز، دانه بندی ذرات رس، سیلت و شن، درصد پوشش گیاهی، درصد سنگریزه و خاک لخت در آبخیز واقع در بالای پیشانی هر خندق اندازه گیری، و تولید رسوب محاسبه شد. برای تعیین عوامل موثر در تولید رسوب ناشی از فرسایش خندقی با استفاده از روش Stepwise در نرم افزارSPSS ، تحلیل آماری صورت گرفت. نتایج نشان داد که چهار عامل شیب، باران حداکثر 24 ساعته، شن و ضریب شکل آبخیز، رابطه معنی داری در سطح یک درصد با تولید رسوب خندق ها دارند و مهمترین عامل در تولید رسوب ناشی از گسترش خندق ها، شیب سطح واقع در بالادست پیشانی خندق است. عواملی نظیر شیب و ضریب شکل، رابطه مثبت و باران حداکثر 24 ساعته و شن، رابطه منفی با گسترش خندق ها نشان دادند. تاثیر بسیار مهم شیب در تولید رسوب ناشی از فرسایش خندق ها، نشانه‌ای از سرعت جریان سطحی تولید شده در بالای پیشانی آن‌ها است؛ اقدامات منجر به کاهش شیب در این مناطق، تاثیر مهمی در کاهش پیشروی خندق ها و تولید رسوب دارد.
اکرم میرزائی؛ ضیاءالدین شعاعی؛ نادر جلالی؛ علیرضا اسلامی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، صفحه 53-60
چکیده
در اجرای برنامه‌های حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش در حوزه آبخیز کرج، به منظور جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه، لازم است ابتدا مناطق حساس به فرسایش در آن شناسایی و اولویت‌بندی شوند. با توجه به وجود سد کرج در این حوضه و مسئله کاهش عمر مفید آن، در این تحقیق از مدل هیدروفیزیکی برای به کارگیری عوامل اصلی فرسایش و نیز امکان برآورد نسبتاً ...
بیشتر
در اجرای برنامه‌های حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش در حوزه آبخیز کرج، به منظور جلوگیری از اتلاف وقت و هزینه، لازم است ابتدا مناطق حساس به فرسایش در آن شناسایی و اولویت‌بندی شوند. با توجه به وجود سد کرج در این حوضه و مسئله کاهش عمر مفید آن، در این تحقیق از مدل هیدروفیزیکی برای به کارگیری عوامل اصلی فرسایش و نیز امکان برآورد نسبتاً دقیق وضعیت فرسایش و رسوب، بدون نیاز به بررسیهای گسترده و زیاد میدانی استفاده شده است. مقایسه مقدار رسوب اندازه‌گیری شده در ورودی سد با مقدار رسوب برآورد شده از طریق این مدل، بیانگر دقت آن در تعیین پتانسیل رسوب‌دهی هر یک از زیرحوضهها است. در بررسی نقش عوامل بهکار گرفته شده در این مدل برفرسایش و تولید رسوب، تجزیه و تحلیل عاملی به وسیله نرم‌افزار SPSS بر روی متغیرهای دخیل در مدل بر اساس معیار ریشه پنهان، ماتریس همبستگی و ماتریس دوران متعامد صورت گرفته که نشان می‌دهد متغیرهای مساحت و شیب حدود 35.5 درصد و متغیرهای فرسایش، بارندگی و پوشش گیاهی نیز به ترتیب 27.9، 18 و 10.9 درصد از تغییرات رسوب را تخمین میزنند. در واقع مجموعه این عوامل، بیشینه 92 درصد از تغییرات رسوب زیرحوضهها را پوشش میدهند.
احسان محمدی؛ مجید منتصری؛ رضا سکوتی‌اسکویی
دوره 1، شماره 1 ، اردیبهشت 1388، صفحه 61-69
چکیده
با توجه به وقوع سیلاب‌های خسارت‌زا در اکثرحوزه‌های آبخیز کشور، ضرورت ایجاد سامانه‌های پیش‌بینی، پهنه‌بندی و نیز برآورد سیل دراین حوضه‌ها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر با افزایش قابلیت دسترسی به اطلاعات رقومی و کارآیی تحلیل‌های کامپیوتری، سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)، نقش به‌سزایی را در مدل‌سازی هیدرولوژیکی ...
بیشتر
با توجه به وقوع سیلاب‌های خسارت‌زا در اکثرحوزه‌های آبخیز کشور، ضرورت ایجاد سامانه‌های پیش‌بینی، پهنه‌بندی و نیز برآورد سیل دراین حوضه‌ها بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. در حال حاضر با افزایش قابلیت دسترسی به اطلاعات رقومی و کارآیی تحلیل‌های کامپیوتری، سامانه اطلاعات جغرافیایی(GIS)، نقش به‌سزایی را در مدل‌سازی هیدرولوژیکی و هیدرولیکی ایفا می‌نماید. نرم افزار ( (WMSاز جمله نرم افزارهای جدیدی است که به پهنه‌بندی سیلاب می‌پردازد. دراین تحقیق بخشی از رودخانه گلاز که از داخل شهر اشنویه عبور می‌کند ودارای پتانسیل سیل‌خیزی نسبتا بالایی بوده و خسارات زیادی بر زیر ساخت‌های شهری وارد کرده است، انتخاب، و هدف اصلی این تحقیق مطالعه پتانسیل و پهنه‌بندی سیل در منطقه فوق است. به‌منظور برآورد سیل، با توجه به موجود بودن ایستگاه هیدرومتری و داده‌های تاریخی حداکثر سیل لحظه‌ای، از توزیع‌های آماری نرمال، لوگ نرمال دو پارامتری، لاگ نرمال سه پارامتری، لاگ پیرسن تیپ III و گامبل استفاده و به‌منظور تعیین توزیع برتر از تست PPCC استفاده شد. برای پهنه بندی عمق سیل، پس از آن که پروفیل سطح آب به وسیله مدل HEC-RAS و به‌ازای دوره برگشت‌های 25، 50 و 100 سال محاسبه شد، نتایج به نرم افزار WMS وارد شد که منجر به تولید نقشه‌های پهنه‌بندی سیل در طول مسیر آن در شهر شد. نهایتا نقشه‌های پهنه‌بندی خطرات سیلاب با تعریف تابع خطر، در محدوده شهر تهیه شد. نتایج نشان داد که رودخانه گلاز در محدوده شهر اشنویه، به دلیل مدیریت‌های ناصحیح و غیر اصولی، مقطع اصلی خود را از دست داده و بیشتر به یک کانال تبدیل شده است و مقطع این رودخانه قابلیت عبور سیلاب‌های با دوره برگشت 25 سال به بالا را ندارد. به‌همین منظور خسارات ناشی از سیل در این شهر در دوره برگشت‌های بالا، غیر قابل جبران خواهد بود. با توجه به این نقشه‌ها، مواضع پر خطر در شهر قابل تفکیک و شناسایی بوده و می‌توانند در خصوص برنامه‌ریزی‌های شهری اولویت‌بندی شوند.
