نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• الیاس پرورش ¹
• رسول مهدوی ²
• آرش ملکیان ³
• یحیی اسماعیل‌پور ⁴
• ارشک حلی‌ساز ⁴

¹ دانشجوی دکتری علوم و مهندسی آبخیزداری، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

² دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

³ دانشیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه تهران

⁴ استادیار، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه هرمزگان

چکیده

برآورد معتبر و دقیق از میزان دبی اوج سیلاب و تعیین اولویت پتانسیل سیل‍خیزی در زیر­حوضه‌های یک آبخیز بزرگ ضروری است. زیرا به لحاظ محدودیت منابع مالی احیاء آبخیزها، اقدامات مهندسی و کنترل سیل در کلیه زیرحوضه‌ها عملی نمی‌­باشد و از سوی دیگر ممکن است سیلاب در یک زیرحوضه به‌دلیل شرایط خاص تولید شود. به‌منظور دستیابی به عوامل مؤثر و روش اولویت‌بندی پتانسیل سیل‍خیزی در زیرحوزه‌های آبخیز، این پژوهش در حوزه آبخیز سرخون بندرعباس در جنوب ایران انجام شده است. برای این منظور، از مدل الکتره و فازی تاپسیس که از روش‌های تصمیم‌­گیری چند شاخصه مبتنی بر گزینه برتر می‌­باشد، در توسعه روش یاد شده به‌کار گرفته شده است. شاخص‌­های مهم برای ورود اطلاعات آن به مدل مذکور بر اساس نظرات کارشناسی (مستخرج از پرسش‌نامه) و مرور منابع علمی موجود از هفت معیار شامل نفوذ­پذیری، ضریب گراویلیوس، شیب متوسط وزنی حوضه، پوشش ­گیاهی، ضریب ­شکل، ضریب رواناب و شدت بارندگی با دوره بازگشت‌های 25، 50 و 100 ساله بود که جهت اولویت­‌بندی پتانسیل سیل­‌خیزی زیرحوضه‌­ها در نظر گرفته شد. وزن هر شاخص از طریق روش AHP تعیین شد و برای انتخاب بهترین رتبه‌بندی و عملکرد مدل الکتره 3 و فازی تاپسیس از تکنیک ناپارامتریک ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شد. میزان همبستگی اسپیرمن بین مدل‌های الکتره 3 و فازی تاپسیس 0.8 به‌دست آمد. در مرحله نهایی، برای رتبه‌بندی از روش ادغام استفاده شد. نتایج نشان داد که زیرحوضه­‌های‌ 1-1-18، 14 و 2-1-18 به‌ترتیب به ‌عنوان سیل‌خیز­ترین زیر­حوضه‌ها مشخص شدند. نتایج تحقیق نشان داد که متدولوژی معرفی شده با به‌کارگیری مدل تلفیقی می‌تواند به‌عنوان روشی مناسب جهت تعیین پتانسیل سیل‌خیزی و اولویت‌بندی زیرحوضه‌ها مورد استفاده واقع شود.

کلیدواژه‌ها

• استان هرمزگان
• تحلیل سلسله مراتبی
• دبی اوج سیلاب
• روش تصمیم‌گیری چند شاخصه
• کنترل سیل

عنوان مقاله [English]

Studying the main factors and prioritizing the flooding potential of subwatersheds using fuzzy topsis and electre III, case study: Sarkhoon Watershed

نویسندگان [English]

• Elyas Parvaresh ¹
• Rasol Mahdavi ²
• Arash Malekian ³
• Yahya Esmaelpour ⁴
• Arashk Holisaz ⁴

چکیده [English]

Exact estimation of flood-water peak discharge and prioritizing the flooding potential in subwatersheds in main watersheds is necessary (because of cost, watershed restoring is not practicable in all subwatersheds), moreover flood may occur only in some specefic subwatersheds. This study was conducted in Sarkhoon watershed of Bandarabbas (South of Iran) with the aim of developing a flood prioritizing method in small catchments. The resarch was carried out using ElectreIII and Fuzzy Topsis methods belonging to multicriteria models. For the analysis, 7 criterions were selected that includes:  Basin mean weight slope, gravilus coefficient, permeability, runoff coefficient, shape coefficient, vegetation cover and rainfall intensity with 25, 50 and 100 years return periods. Then the criterion weights were determined using AHP method and for selecting the best hierarchy and function of electre III and Fuzzy Topsis, the spearman coefficient were utilized and the results showed a correlation coefficient of 0.8 between predicted and actual flood peak values. In the final step the combination method for the final prioritizing was adopted. Results showed that subwatersheds 18-1-1, 14 and 18-1-2 have more flooding peak. It was concluded that the combination method can promise as a suitable method for prioritizing the flooding potential in subwtersheds.

کلیدواژه‌ها [English]

• Flooding Potential
• Analytical Hierarchy Process
• Sarkhoon Watershed
• Fuzzytopsis
• ElectreIII
• Combination Method