نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• رحیم کاظمی ¹
• باقر قرمز چشمه ²
• رضا بیات ¹

¹ استادیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

² دانشیار، پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه
پژوهش در خصوص ‌جریان کم، نه فقط از نقطه ‌‌نظر بنیادی، بلکه به لحاظ مدیریت پایدار منابع آب، حایز اهمیت است که مدیریت بهینه منابع آب، یکی از حیاتی‌‌ترین چالش‌‌های قرن بیست و یکم است و به‌دلیل رشد جمعیت و تغییرات اقلیمی، تامین آب در آینده، احتمالا به منابع آب پایدار وابسته خواهد بود. سازمان جهانی هواشناسی، ‌جریان کم را به‌‌عنوان جریانی از آب رودخانه که در دوره خشک آب و هوایی تداوم دارد، معرفی می‌کند. ‌جریان کم، از تغییرات اقلیم، توپوگرافی، زمین‌‌شناسی، خاک و فعالیت‌های انسانی تاثیر می‌پذیرد. موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی حاکم بر کشور ایران، موجب شرایط کمبود بارش و کم‌‌آبی است. بنابراین، شناخت و تحلیل منابع آب پایدار، جز اصلی مدیریت منابع آب سطحی در ایران است. این پژوهش، با هدف بررسی ویژگی‌های نشریات علمی در خصوص تحقیقات جریان کم در ایران و جهان و ارائه چشم‌اندازی از وضعیت موجود و جهت‌گیری تحقیقات آتی انجام شده است. هدف از این پژوهش، بررسی روند انتشارات پژوهش‌‌های مرتبط با ‌جریان کم در ایران و جهان، شناسایی حوزه‌‌های پژوهش و تعیین حوزه‌‌های کمتر توجه شده و مغفول مانده در پژوهش‌‌های داخل کشور، بر اساس پایگاه داده Science Direct از سال 1999 تا 2022، همچنین، داده‌‌های پایگاه داده مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران است.
مواد و روش‌ها
تعداد 22875 مورد از داده‌‌های انتشارات مرتبط با جریان کم در موضوعات علوم محیطی، کشاورزی و علوم زیستی در دوره زمانی 1999 تا 2022 از پایگاه داده Science Direct و شاخص SJR از پایگاه https://www.scimagojr.com و همچنین، داده‌‌های پایگاه داده مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاه (SID) و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران (IranDoc) دریافت شد و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. تکنیک‌های کتاب‌سنجی شامل تحلیل استنادی با تاکید بر استناد کل، ضریب تاثیر پنج ساله، طبقه‌بندی JCR، دوره پوشش و شاخص h-index بر اساس پایگاه‌ داده Science Direct و شاخص SJR، انجام شد. فروانی و روند رشد انتشارات بین‌المللی مرتبط با جریان کم از ایران، توزیع موضوعی دسته‌بندی‌‌های مربوط به جریان کم مجلات اصلی، فراوانی مقاله‌های مرتبط با جریان کم در خاورمیانه و کشورهای اطراف ایران، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
نتایج و بحث
نتایج نشان داد که روند کلی نشریات علمی جهانی در تحقیقات جریان کم با شیب مثبت و نرخ رشد 52/1 درصد، بوده است. همچنین، روند نشریات بین‌المللی از مبدا ایران با ضریب تعیین 0.94 و نرخ رشد 1.60 درصد، دارای شیب مثبت بوده است. نتایج طبقه‌بندی موضوعی نشریات در سطح جهانی نشان داد که بیشترین انتشارات با 75/85 درصد، مربوط به مقاله‌های پژوهشی و کمترین میزان به مقاله‌های کنفرانسی و سرمقاله‌‌ها تعلق دارد. مقاله‌های بین‌المللی از منشا ایران با 90.04 درصد، در رتبه اول انتشارات جریان کم قرار گرفتند که نسبت به مقاله‌های جهانی سهم بیشتری از کل مقاله‌ها را به خود اختصاص دادند. نتایج تحلیل مهم‌ترین واژه‌های کلیدی مرتبط با جریان کم نشان داد که بیش از 72 درصد از عناوین مقاله‌ها و پایان‌نامه‌ها به واژه‌های کلیدی "جریان پایه" و "منحنی تداوم جریان" اختصاص دارد.
نتیجه‌گیری
با جمع‌بندی و تحلیل منحنی رشد نشریات می‌‌توان نتیجه گرفت که مجموع انتشارات بین‌المللی مرتبط با جریان کم با خط برازش تئوری مطابقت دارد و نشان‌‌دهنده تناسب پتانسیل تحقیقات جریان کم در جهان با مقدار واقعی است. نتیجه کلی تحلیل نشریات بین‌المللی از مبدا ایران، پتانسیل زیادی برای پژوهش در رابطه با جریان کم‌ در ایران را نشان می‌دهد و حاکی از تغییر توجه جامعه علمی ایران به انتشار مقاله‌ها با موضوع ‌جریان کم در سطح بین‌المللی است.

کلیدواژه‌ها

• جریان پایه
• جریان حداقل
• منابع آب
• منحنی تداوم جریان
• نرخ رشد

عنوان مقاله [English]

Investigating and analyzing of the publication trend of low-flow research in Iran and the world

نویسندگان [English]

• Rahim kazemi ¹
• Bagher Ghermezcheshmeh ²
• Reza Bayat ¹

¹ Assistant Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran

² Associate Professor, Soil Conservation and Watershed Management Research Institute, Agricultural Research, Education and Extension Organization, Tehran, Iran

چکیده [English]

Introduction
Research on low flow is important, not only from a fundamental point of view but also in terms of sustainable water resource management. Optimum water resources management is one of the most crucial challenges of the 21st century, and due to population growth and climate change, water supply in the future will probably depend on sustainable water sources. The World Meteorological Organization (WMO) introduces low flow as a flow of rivers that continues during the dry period of the climate. Low flow is affected by climate changes, topography, geology, soil, and human activities. The geographical location and climatic conditions of Iran cause a lack of rainfall and water scarcity. Therefore, the recognition and analysis of sustainable water resources is the main component in the surface water resources management of Iran. This research has been done with the aim of investigating the characteristics of scientific publications regarding low flow research in Iran and the world and providing a perspective of the current situation and direction of future research.
Materials and methods
The data relating to low flow research in environmental; agricultural and biological sciences were retrieved from the Science direct database in the period 1999 to 2022 and SCImago Journal Rank indicator (SJR) from https://www.scimagojr.com as well as scientific information database of Jihad Daneshgahi (SID) and data from Iranian Research Institute for Information Science and Technology (IranDoc). A total of 22875 publications were obtained and with following aspects analysed intensively:(1) Distribution of international low flow-related publications (2) low flow-related publications from Iran; (2) distribution of subject categories; (3) core journals; (4) distribution of Iranian articles related to low flow; (5) frequency of low flow-related articles in Middle East and countries around Iran; (6) research trends. Bibliometric techniques, including citation analysis, five-year impact factor, JCR classification, coverage period and h-index were used to evaluate and interpretation of the results.
Results and discussion
The results showed that the general trend of global scientific publications in low-flow research was with a positive slope and a growth rate of 1.52%. Also, the trend of international publications from Iran had a positive slope with a 0.94 coefficient of determination and a growth rate of 1.60%. The results of the subject classification of publications at the global level showed that most publications with 85.75% belong to research papers and the least amount to conference papers and editorials. International papers originating from Iran were of the first order of importance to publications with 90.04%, which has a larger share of the total papers than global papers. The results of the analysis of the most important keywords related to low flow showed that more than 72% of the titles of papers and theses were assigned to "base flow" and "flow duration curve (FDC) keywords ".
Conclusions
This research is a systematic bibliographic analysis of texts related to low flow research publication. By summarizing and analysing the growth curve of publications, it can be concluded that the total number of international publications related to low flow research corresponds to the theoretical fitting line and shows the proportionality of the potential of low flow research in the world with the actual amount. The general result of the analysis of international publications from Iran shows a high potential for low flow research in Iran and indicates a change in the attention of the Iranian scientific community to the publication of articles on the topic of low flow at the international level.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• Base flow
• Flow duration curve
• Growth rate
• Low flow
• Water resources