اردشیر مصباح؛ اسماعیل کرمی دهکردی؛ شادعلی توحیدلو؛ امین صالح پور جم؛ توفیق سعدی
چکیده
مروری بر مخاطرات طبیعی در کشور ایران، بیانگر این واقعیت است که این کشور همواره به دلیل ساختارهای مکانی - فضایی ویژه، بحران‌های طبیعی زیادی را متحمل شده و یکی از آسیب‌پذیرترین نقاط جهان در برابر مخاطرات محیطی بوده است. هدف این پژوهش، مروری بر ردپای تاب‌آوری مخاطرات طبیعی در ایران با تاکید بر مخاطرات سیل، خشکسالی، تخریب اراضی و پژوهش‌های ...
بیشتر
مروری بر مخاطرات طبیعی در کشور ایران، بیانگر این واقعیت است که این کشور همواره به دلیل ساختارهای مکانی - فضایی ویژه، بحران‌های طبیعی زیادی را متحمل شده و یکی از آسیب‌پذیرترین نقاط جهان در برابر مخاطرات محیطی بوده است. هدف این پژوهش، مروری بر ردپای تاب‌آوری مخاطرات طبیعی در ایران با تاکید بر مخاطرات سیل، خشکسالی، تخریب اراضی و پژوهش‌های ترکیبی است. این مطالعه با استفاده از یک روش‌شناسی مفهومی و بکارگیری تحلیل نظام‌مند پژوهش‌های مرتبط انجام شده در کشور در قالب مقالات، رساله‌ها و پایان‌نامه‌های درج شده در پایگاه‌های اطلاعاتی مختلف انجام شد. مطالعات قبلی، غالبا مفهوم تاب‌آوری را در یک چارچوب تحلیلی شناخته شده بررسی کرده‌اند. اما در این پژوهش، با استفاده از تحلیل مفهومی، که روشی برای بازنمایی دانش مفهومی و تجزیه و تحلیل داده‌ها بوده و به طور معمول برای روشن کردن معانی و گسترش تعاریف عملیاتی از طریق در نظر گرفتن شواهد چندین رشته به کار می‌رود، داده‌ها به صورت موضوعی تحلیل شدند. بکارگیری این چارچوب روش‌شناختی رویکرد عینی‌تری را برای شفاف‌سازی مفاهیم، ممکن می‌سازد و به تفاوت‌های کاربرد تاب‌آوری در رشته‌های علمی گوناگون می‌پردازد. هرچند تا قبل از دهه 1390، مطالعات انگشت‌شماری در زمینه‌ی تاب‌آوری در برابر مخاطرات طبیعی در ایران انجام شده بود، این مطالعات تاب‌آوری، بخصوص در مناطق روستایی، از عمر کوتاهی برخوردار هستند. پس از پالایش علمی تعداد 1742 سند علمی از ابتدای سال 1390، 57 مقاله و پایان‌نامه مرتبط مستخرج و تحلیل شد. بیشترین و کمترین پژوهش‌های صورت گرفته به ترتیب در سال 1396 و سال‌های 1402، 1400 و 1391 بود. داده‌های اغلب پژوهش‌های مورد مطالعه، با استفاده از آزمون‌های آماری، نرم‌افزارهای PLS و AMOS، شیوه‌های رتبه‌بندی، نرم‌افزار ArcGIS برای زمین مرجع نمودن داده‌ها و نمایش فضایی جهت پهنه‌بندی در حوزه‌های مورد مطالعه و اولویت‌بندی آن‌ها تحلیل شده بودند. بیشترین مطالعات صورت گرفته در زمینه‌ی تاب‌آوری، در حیطه‌ی خشکسالی و کمترین مطالعات صورت گرفته در حیطه‌ی مطالعات تخریب اراضی بود. در پژوهش‌های صورت گرفته در حیطه‌ی سیل، بعد اجتماعی، بیشترین و بعد نهادی از کمترین توجه برخوردار بودند. در حیطه‌ی خشکسالی، بعد اقتصادی و بعد نهادی به ترتیب از بیشترین و کمترین توجه در پژوهش‌های صورت گرفته در این حیطه برخوردار بودند. در حیطه‌ی تخریب اراضی و پژوهش‌های ترکیبی، بعد کالبدی بیشترین اهمیت داشت. با شناسایی مولفه‌های مهم تاب‌آوری جامعه در برابر مخاطرات طبیعی، می‌توان امکان بهبود مدیریت بحران، کاهش آسیب‌ها و برنامه‌ریزی اثربخش پروژه‌های توسعه و آموزشی در سطح کشور را فراهم کرد.
میلاد هاتفی؛ سید حمیدرضا صادقی
چکیده
پژوهش حاضر با هدف بررسی اجمالی وضعیت استان‌های مختلف کشور از لحاظ سیل، تنش آبی، شاخص فرسایندگی باران و خشکسالی و با هدف پهنه‌بندی کشور با استفاده از یک شاخص ترکیبی در مقیاس استان‌ها انجام شده است. در این راستا، اطلاعات مربوط به معیارهای مطالعاتی از منابع و مراجع موجود استخراج و پس از استاندارد کردن در قالب یک شاخص حاصل از میانگین ...
بیشتر
پژوهش حاضر با هدف بررسی اجمالی وضعیت استان‌های مختلف کشور از لحاظ سیل، تنش آبی، شاخص فرسایندگی باران و خشکسالی و با هدف پهنه‌بندی کشور با استفاده از یک شاخص ترکیبی در مقیاس استان‌ها انجام شده است. در این راستا، اطلاعات مربوط به معیارهای مطالعاتی از منابع و مراجع موجود استخراج و پس از استاندارد کردن در قالب یک شاخص حاصل از میانگین هندسی آن‌ها تحلیل شد. براساس نتایج، استان‌های خوزستان، البرز و کرمانشاه بهترتیب با 61/0، 59/0 و 58/0 دارای بالاترین حساسیت از لحاظ شاخص‌های ترکیبی مورد مطالعه هستند. در مجموع با توجه به نتایج بهدست آمده می‌توان دریافت که استان‌های جنوب غربی کشور از لحاظ شاخص‌های مورد نظر دارای حساسیت بیشتری بوده و تهدیدات ناشی از فرسایش خاک و هدررفت منابع آبی با توجه به وقوع فرآیندهای حدی در آن‌ها بیشتر بوده که این امر لزوم اجرای سیاستهای مدیریت منابع خاک و آب نسبت به سایر مناطق کشور را آشکار می‌سازد.
